Autoritair Israël | De ideologie van "Groot-Israël" wint terrein

Daniella Weiss staat met een verslaggever van de Israëlische krant "Haaretz" op een heuvel in het landelijke Kedumim en wijst in verschillende richtingen. Haar vingers wijzen over de grenzen van de illegale Israëlische nederzetting op de Westelijke Jordaanoever en wijzen naar twee rivieren die van daaruit niet zichtbaar zijn. Ze liggen meer dan 1000 kilometer uit elkaar. Daniella Weiss wil het land dat ertussen ligt. "Ik wil het Beloofde Land uit de Bijbel voor het Joodse volk. Van de Eufraat tot de Nijl. Ik weet zeker dat dat zal gebeuren." Wat er dan met Zuid-Libanon zal gebeuren , vraagt ​​de verslaggever zich af in de videoreportage, die in 2019 werd uitgebracht. "Het hoort erbij, alles! Zelfs delen van Syrië, Irak en Iran. Het is enorm!" Wat, zelfs zes jaar na het interview, nog steeds klinkt als de krankzinnige illusies van geïsoleerde fanatici, wordt nu openlijk bepleit door ministers met wie Weiss uitstekende connecties heeft.

Ze is een leidende figuur in de Israëlische kolonistenbeweging en oprichter van de radicale kolonistenorganisatie Nachala – erfenis of erfelijk bezit in het Duits. De naam onderstreept de op de Bijbel gebaseerde claim: het land is door God beloofd, het behoorde ons toen toe, en het behoort ons vandaag de dag toe. De organisatie zet zich al bijna twintig jaar in voor de annexatie van de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever om het 'Beloofde Land' te vestigen. Het is een lobbygroep voor religieuze fanatici die streven naar een 'Groot-Israël'. Dit is een ideologie die – afhankelijk van de Bijbelse oorsprong – gebaseerd is op territoriale claims voor Israël van verschillende omvang. Exclusief voor het Joodse volk. Maar hoe invloedrijk kunnen mensen zijn die vandaag de dag nog steeds spreken over oude heilige landen als politieke realiteit? Welk gevaar kan er ontstaan ​​door een ideologie waarvan de aanhangers de vervulling van de Bijbelse beloften van God willen zien? Iran toont aan dat religieus fascisme zich bijna vijf decennia lang in een groot land heeft kunnen handhaven . In de VS werd het presidentschap van Donald Trump mogelijk gemaakt, niet in de laatste plaats door invloedrijke evangelische hardliners die al decennialang werken aan de vestiging van een christelijke theocratie. En in Israël wint de ideologie van "Groot-Israël" terrein. De invloed van organisaties zoals Nachala neemt toe.

Wat er niet mag gebeuren: Onrechtvaardige staat Israël

In Duitsland, dat historisch gezien voornamelijk biologisch gemotiveerd fascisme heeft gekend, lijkt deze ideologie als minder bedreigend te worden ervaren, als men er überhaupt al van op de hoogte is. Dit wordt geïllustreerd door een lezing die journaliste Charlotte Wiedemann in januari 2025 gaf aan de Leuphana Universiteit in Lüneburg, waar ze sprak over de groeiende invloed van extreemrechtse bewegingen en politici in Israël en de fundamentalistisch-religieuze invloed in de politiek belichtte. Als Duitse zou het haar echter pijn doen om deze staat fascistisch te noemen. Alsof het onmogelijk is om niet te kunnen zijn: dat het Joodse thuisland dat na de Sjoa in Palestina is gesticht, zich zou kunnen ontwikkelen tot een staat die door onrecht wordt geregeerd. Daarmee belichtte ze de processen zelf van het fascisme: het ongelijke rechtssysteem voor Israëliërs en Palestijnen, het kolonistenextremisme op de Westelijke Jordaanoever , de genocidale taal van militaire en politieke leiders jegens de bevolking van Gaza, en het werk van onderzoekers die het gevaar van opkomend klerikaal fascisme onderkennen. Afgaande op hun reacties leken veel luisteraars – waaronder professoren – hier niet bekend mee te zijn. Een deelnemer vroeg zelfs waarom Arabische staten zich bedreigd zouden moeten voelen door een Groot-Israël, zich totaal niet bewust van de geopolitieke explosiviteit van deze ideologie.

Bestaat er in Duitsland een discrepantie tussen de perceptie van Israël en de realiteit die zich daar de afgelopen jaren heeft ontwikkeld? De autoritaire herstructurering van de staat vindt al jaren plaats onder de regeringscoalities van Benjamin Netanyahu: in 2018 werd de natiestaatwet aangenomen, die sinds 2011 in voorbereiding was. Deze wet herriep de status van Arabisch als officiële taal, verankerde het exclusief Joodse karakter van de staat en bepaalde dat het recht op nationale zelfbeschikking alleen geldt voor het Joodse volk. In 2023 werd een wet aangenomen die het afzetten van de premier vrijwel onmogelijk maakte. Dit is belangrijk voor Netanyahu, tegen wie een corruptiezaak loopt. Vervolgens kwam de gerechtelijke hervorming , die het mogelijk zou hebben gemaakt om rechterlijke beslissingen met een eenvoudige parlementaire meerderheid te negeren. Dit zou neerkomen op het einde van de scheiding der machten. Deze werd echter, althans voorlopig, door het Hooggerechtshof tegengehouden. En tenslotte zitten er in het huidige kabinet ministersposten in handen van mensen die openlijk een beleid van territoriale expansie willen voeren – op basis van Bijbelse gronden.

Verschillende, maar niet alle, vertegenwoordigers van het politiek zionisme hebben dit idee van een "Groot-Israël" al sinds de 19e eeuw bepleit. Afhankelijk van de Bijbelse interpretatie of de reële politieke omstandigheden werden verschillende modellen en eisen geformuleerd. Na de oprichting van de staat Israël hadden haar aanhangers een wisselende mate van invloed op de politiek. Herut, de voorloper van de huidige Likoed, was tot 1967 vrijwel de enige relevante partij die dit standpunt vertegenwoordigde. De ideologie kreeg momentum in politiek en maatschappij tijdens de Zesdaagse Oorlog, toen Oost-Jeruzalem, de Syrische Golanhoogten en de Westelijke Jordaanoever onder Israëlische controle kwamen – nog steeds illegaal bezet volgens het internationaal recht. Het Likoed-blok beloofde eind jaren zeventig ook dat er slechts één Israëlische staat zou zijn tussen de zee en de Jordaan.

In de jaren tachtig werden voorstanders van een dergelijk Israëlisch expansionistisch beleid nog steeds geboycot door het politieke establishment, waaronder bijvoorbeeld de radicale Kach-partij. Tegelijkertijd vonden er echter onder alle Israëlische regeringen nederzettingen plaats in de door deze strijdkrachten geclaimde gebieden – op de Golanhoogvlakte, de Westelijke Jordaanoever, Gaza en de Egyptische Sinaï.

Terroristen als ministers

Tegenwoordig worden deze radicale religieuze fanatici niet langer geboycot door het politieke establishment; ze boycotten hen zelf: minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben Gvir was lid van de eerder genoemde Kach-partij, die in de jaren negentig werd verboden en als terroristische organisatie werd geclassificeerd. De extreemrechtse partij propageerde "Groot-Israël" en pleegde aanslagen op Palestijnen. Ben Gvir zelf werd in 2007 veroordeeld voor racistische opruiing en steun aan een terroristische organisatie. Nog in 2021 bedreigde hij Palestijnen met een vuurwapen. Kort daarna werd hij, als hoofd van de grenspolitie op de Westelijke Jordaanoever, actief lid van het bezettingsregime en woont hij daar zelf in de illegale nederzetting Kiryat Arba.

Dat Nachala's doelen niet langer geïsoleerde radicale eisen zijn, blijkt uit de connecties met de hoogste regeringskringen. De Likoed-partij van Benjamin Netanyahu organiseert gezamenlijke evenementen met de organisatie, waar regelmatig ministers van de coalitie spreken – waaronder Ben Gvir, die tijdens een kolonistenconferentie in oktober 2024 in de directe omgeving van de Gazastrook opriep tot etnische zuivering van de Gazastrook. "We zeggen tegen hen: 'We geven jullie de mogelijkheid om het land te verlaten en naar andere landen te gaan. Eretz Yisrael Shelanu – Dit is ons land Israël!'" Een strijdkreet van rechts Israël, die in deze context vaak wordt gebruikt als synoniem voor "Groot-Israël". Minister van Financiën Bezalel Smotrich nam er ook herhaaldelijk deel en verklaarde dat Gaza "deel uitmaakt van het Land Israël". De militaire overwinning daar, aldus Smotrich, moet worden behaald om "Gaza te koloniseren". Voor hem is dit niet slechts een oorlogsdoel. Kolonisatie maakt deel uit van grotere ambities. Ook in oktober sprak hij met presentator Arte en, toen hem gevraagd werd of Israël zich buiten de huidige grenzen zou uitbreiden, antwoordde hij: "Absoluut. Beetje bij beetje. Onze oude religieuze leiders zeggen dat de toekomst van Jeruzalem ligt in de uitbreiding helemaal tot Damascus." Smotrich pleit voor een maximale visie op "Groot-Israël", dat zich zou uitstrekken van de Palestijnse gebieden, via Jordanië, Libanon tot Syrië, en delen van Egypte en Saoedi-Arabië zou omvatten.

Het gaat om niets minder dan de volledige reorganisatie van het zogenaamde Midden-Oosten

Als lid van de regering is hij al twee stappen dichter bij dit doel gekomen: Ten eerste heeft hij Netanyahu overgehaald om de burgerlijke verantwoordelijkheid voor de Westelijke Jordaanoever aan hem over te dragen. Hij staat aan het hoofd van een nieuwe instantie, verbonden aan het Ministerie van Defensie, waaraan het leger vorig jaar verregaande juridische bevoegdheden heeft overgedragen om de Westelijke Jordaanoever te controleren. Dit maakt Smotrich de facto gouverneur, die de annexatie van het bezette gebied in feite voltooit, aldus ngo's en experts in internationaal recht. Ten tweede heeft hij zijn macht waarschijnlijk gebruikt om de regeringscoalitie te verstoren met zijn aftreden tijdens de onderhandelingen over een staakt-het-vuren in Gaza: hij beweerde dat Netanyahu had beloofd Gaza te bezetten. Dit is waarschijnlijk de reden waarom hij in de regering blijft en Ben Gvir's verzoek om met hem te vertrekken niet heeft ingewilligd.

Met mensen als Bezalel Smotrich en Itamar Ben Gvir is het gevaar van het streven naar "Groot-Israël" een gevaarlijke realiteit geworden. Ook Benjamin Netanyahu zelf heeft de afgelopen twintig jaar gewerkt aan het onmogelijk maken van een Palestijnse staat. Tussen de "rivier" en de "zee" zou alleen de staat Israël moeten liggen. "Groot-Israël" is een ideologie die in de loop der decennia aan invloed heeft gewonnen in de politiek en de samenleving en zo de huidige oorlogvoering heeft beïnvloed die tienduizenden levens heeft gekost. Het gaat om niets minder dan de complete reorganisatie van het zogenaamde Midden-Oosten.